De zwarte neushoorn
De zwarte neushoorn (Diceros bicornis) is een zoogdier uit de familie van de neushoorn. Het is één van de twee neushoornsoorten uit Afrika. De zwarte neushoorn is de kleinste en meest bedreigde van de twee Afrikaanse soorten. De zwarte neushoorn is door het IUCN geclassificeerd als kritiek bedreigd, er zijn namelijk nog slechts 5600 zwarte neushoorns over in het wild. Dit terwijl er aan het begin van de 20ste eeuw nog zo’n 700.000 zwarte neushoorns in Afrika rond liepen. Het gaat de afgelopen jaren gelukkig alweer wat beter met de zwarte neushoorn, in de jaren ’90 waren er namelijk nog minder dan 2500 zwarte neushoorns in het wild.
De zwarte neushoorn is ingedeeld in meerdere ondersoorten. Afhankelijk van wie je gelooft zijn het er 7 of 8 om precies te zijn. Hiervan zijn er al drie uitgestorven en de vierde en vijfde (de Chobe en Oegandese zwarte neushoorn) zijn op het randje van uitsterven. De overige drie, de oostelijke, zuid-Centrale en zuidwestelijke zwarte neushoorn zijn wel nog steeds in het wild te bewonderen. De zuidwestelijke zwarte neushoorn is de enige van de ondersoorten die op dit moment niet met uitsterven bedreigd wordt.
Het uiterlijk van de zwarte neushoorn
De zwarte neushoorn is in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden niet zwart. Het dier werd simpelweg de zwarte neushoorn genoemd, omdat de andere Afrikaanse neushoorn de witte werd genoemd. Zwarte neushoorns zijn bruin tot grijs. De kleur die ze hebben wordt vooral bepaald door de kleur van het zand van hun leefgebied. Zo lijken de zwarte neushoorns in het Etosha nationaal park af en toe wit, terwijl de zwarte neushoorns in Kenia veel meer oranje lijken.
Zwarte neushoorns worden zo’n 1.40 tot 1.80 meter hoog en tussen de 3 en 4 meter lang. Ze wegen doorgaans tussen de 800 en 1400kg, al zijn er mannetjes van ruim 2500 kg gewogen. Grote uiterlijke verschillen tussen mannetjes en vrouwtjes zijn er niet. Het enige verschil is dat de vrouwtjes een stuk kleiner zijn en meestal ook kleinere hoorns hebben.
Het meeste opvallende aan het uiterlijk van de zwarte neushoorn zijn natuurlijk de hoorns op de kop van het dier. Ze hebben meestal twee hoorns, waarvan de voorste veruit het langst is ( normaal rond de 50cm, de grootste ooit was zelfs 150cm). Sommige mannelijke neushoorns hebben nog een hele kleine derde hoorn.
Om het verschil te kunnen zien tussen een zwarte en witte neushoorn, is het vooral zaak om naar de vorm van de bovenlip te kijken. Zwarte neushoorns hebben een puntvormige lip, terwijl de bovenlip van de witte neushoorn breed en recht is.
De levenswijze van de zwarte neushoorn
Over het algemeen wordt aangenomen dat zwarte neushoorns solitair leven. Overdag is dit zeker waar en zie je zwarte neushoorns alleen samen in de paartijd of als het een moeder met jong is. ’s Nachts is dit niet helemaal waar, zeker rond waterplassen komen zwarte neushoorns vaak samen. Tijdens deze ontmoetingen gedogen ze elkaar niet alleen, ze lijken ook daadwerkelijk contact met elkaar te maken.
Dat ze ’s nachts socialer lijken wil nog niet zeggen dat het echte lieverds zijn, zwarte neushoorns zijn de dieren waarbij de meesten dieren overlijden als gevolg van gevechten. 50% van de natuurlijke doodsoorzaken bij de mannelijke dieren wordt veroorzaakt door onderlinge gevechten, bij vrouwelijke dieren kan dit oplopen tot 30%. Zwarte neushoorns staan bekend als zeer agressief. Hierdoor zijn ze terug te vinden in de “big 5”. Het agressieve gedrag is vooral te verklaren door het nerveuze karakter en slechte zicht van de dieren. Als ze het niet vertrouwen vallen ze snel aan.
Zwarte neushoorns zijn echte bladeters en leven dan ook het liefst in gebieden met veel dik struikgewas en eventueel hier en daar een boom. In grote open graslanden zal je de zwarte neushoorn dus niet snel aantreffen. Uit onderzoek blijkt dat de zwarte neushoorns van wel 220 verschillende planten eten. Welke planten de neushoorns eten valt terug te lezen in de samenstelling van het keratine in de hoorn. Dit kan gebruikt worden om van een gestroopte hoorn te bepalen uit welk gebied het dier kwam. Zwarte neushoorns leven vaak in droge gebieden, maar kunnen gelukkig tot vijf dagen zonder water te drinken.
De neushoorns paren het hele jaar door en 15 maanden na de paring wordt er een kleine neushoorn geboren. Bij de geboorte weegt een neushoorn zo’n 35-50kg. Na zo’n 2-3 jaar verlaat de jonge neushoorn zijn moeder en staat er vanaf dan alleen voor.
Waar moet je zijn om de zwarte neushoorn te spotten?
Zwarte neushoorns zijn dus helaas niet meer zo talrijk als ooit, maar de zwarte neushoorn leeft gelukkig nog steeds in grote delen van Oostelijk en Zuidelijk Afrika. De zwarte neushoorn komt voor in Angola, Botswana, eSwatini, Kenia, Malawi, Mozambique, Namibië, Tanzania, Zambia, Zimbabwe en Zuid-Afrika.
Hoewel de zwarte neushoorn dus nog in een behoorlijk aantal landen voorkomt, is 98% van de populatie te vinden in slechts 4 landen. Dit zijn Kenia, Namibië, Zimbabwe en Zuid-Afrika. Maar waar moet je precies in deze landen zijn om deze prachtige dieren te zien?
Kenia
Ook in Kenia heeft de zwarte neushoorn het heel zwaar gehad. Zo leefden er op het dieptepunt in de jaren ’90 nog maar 300 zwarte neushoorns in heel Kenia. Kenia is toen alles op alles gaan zetten om de laatste dieren te redden. Deze tactiek werpt zijn vruchten af, want op dit moment leven er 600 zwarte neushoorns in Kenia. Door deze inspanningen van het land leeft het overgrote deel van de overgebleven oostelijke zwarte neushoorn in Kenia. Mocht je zwarte neushoorns in Kenia willen spotten, dan zijn er twee plekken die je kan bezoeken.
De eerste is Ol Pejeta Conservancy, bekend als de plek waar de laatste twee noordelijke witte neushoorns leven. Ol Pejeta is centraal gelegen in Kenia. In dit beschermde natuurgebied leven maar liefst 140 zwarte neushoorns. Naast Zwarte neushoorns leven er andere bedreigde diersoorten zoals Grévy’s zebra’s, Afrikaanse wilde honden en cheeta’s in het reservaat.
De tweede plek die je kan bezoeken is Lewa Wildlife Conservancy. Net als Ol Pejeta Conservancy gelegen in de Laikipa regio. In dit beschermde natuurgebied begonnen ze in 1983 met slechts 15 zwarte neushoorns, tegenwoordig leven er 169!
In Lewa leven over het algemeen dezelfde dieren als in Ol Pjeta, dus ook hier kan je Grévy’s zebra’s, Afrikaanse wilde honden en cheeta’s tegenkomen.
Namibië
Namibië is een uitstekende keuze als je op zoek bent naar de zwarte neushoorn. In Namibië leven op dit moment meer dan 2000 zwarte neushoorns. Namibië is het enige land in Afrika waar meer dan één ondersoort van de zwarte neushoorn gevonden kan worden. Hier leven namelijk zowel de zuid-centrale als de zuidwestelijke zwarte neushoorn. Voor beide ondersoorten moet je op een andere plek zijn, maar beide zijn goed te vinden in dit prachtige land.
Voor de zuid-centrale zwarte neushoorn kan je het beste afreizen naar het meest complete nationale park van het land: Etosha nationaal park. In dit park leeft het grootste gedeelte van de Namibische zwarte neushoorns en is het nationale park met de meeste zwarte neushoorns in heel Afrika. Zwarte neushoorns mislopen in Etosha nationaal park is vrij knap. Vooral al je tijdens een verblijf overnacht in Okaukeujo. Zodra het donker wordt komen er behoorlijk wat neushoorns drinken bij de verlichte waterplas bij dit kamp. Een echte aanrader!
Als je opzoek bent naar de zuidwestelijke zwarte neushoorn, zijn je kansen het beste in Damaraland. Hier wordt “rhinotracking” aangeboden. Je gaat dan vaak met een auto en te voet op zoek naar deze geweldige dieren. De gidsen zijn ervaren spoorzoekers en vaak vind je tijdens zo’n speurtocht zwarte neushoorns en woestijnolifanten.
Zimbabwe
In Zimbabwe leven tegenwoordig rond de 500 zwarte neushoorns in het wild. Hiermee heeft Zimbabwe de op 3 na grootste populatie wilde zwarte neushoorns. Dat er nog relatief veel wilde zwarte neushoorns in Zimbabwe leven is een wonder te noemen. Nadat er in het begin van de jaren ’90 nog slechts 300 neushoorns over waren in het land, groeide de populatie langzaam richting het einde van de 20ste eeuw. Aan het begin van de 21ste brak er een politieke crisis uit in het land, waardoor stroperij enorm toe nam. Gelukkig wordt er vanaf 2010 veel in het land gedaan om het dier te redden en dit lijkt duidelijk zijn vruchten af te werpen.
Als je in Zimbabwe wilde zwarte neushoorns wilt vinden, dan zijn Hwange en Matusadona nationaal park de plekken waar je moet zijn! Naast deze populaties in nationale parken, leeft een deel van de zwarte neushoorns in private gamereserves met name in de “Lowveld region”.
Zuid-Afrika
Zuid-Afrika was een lange tijd het land met de meeste zwarte neushoorn, maar moet deze eer inmiddels aan Namibië laten. Jarenlange problemen met stroperij beginnen zijn tol te eisen. Hoewel de stroperij met name witte neushoorn betreft, zijn de zwarte neushoorns absoluut niet veilig. Het aantal zwarte neushoorns in Zuid-Afrika daalt dus al jaren.
De beste plek om neushoorns te zien in Zuid-Afrika is het nationale park Krüger. Gelegen in het noordoosten van het land. Het park staat vooral bekend om de vele witte neushoorns, maar er leven ook zo’n 300 zwarte neushoorns. Daarnaast vind je in Krüger de complete big 5 en nog veel meer!
Een goed alternatief van Krüger is het Hluhluwe-Umfolozi nationaal Park. In dit park leven naast 1600(!) witte neushoorns ook nog eens 400 zwarte neushoorns. Hier leven dus meer zwarte neushoorns dan in Krüger, terwijl het park ook nog eens een stuk kleiner is. Het park is een stuk minder bekend dan het Krüger nationale park, dus ook een stuk rustiger.
Op zoek naar meer informatie over Namibië? Klik dan hier voor onze blog over dit prachtige land! Heb je vragen of opmerkingen naar aanleiding van deze blog? Neem dan contact met ons op via Instagram of ons contactformulier!
