Natuur in Zambia
Zambia is een land in Afrika, dat zich een beetje in “niemandsland” begeeft. Het hoort niet echt bij Zuidelijk-Afrika, niet echt bij Centraal-Afrika en ook niet echt bij Oost-Afrika. Door deze ligging is de natuur in Zambia heel erg divers. Zo vindt je er uiteraard de bekende safaridieren, maar die leven niet alleen op de uitgestrekte vlaktes, maar ook in bosrijkere gebieden en sommige delen van Zambia bestaan zelfs uit loofbossen die het hele jaar groen zijn. Ook de verschillen in regenval in het land (500-1400mm) per jaar zorgen er voor dat de natuur in Zambia zeer veelzijdig is.
Delen van de Zambiaanse natuur zijn beschermd en in deze gebieden kan je de echte wilde Afrikaanse natuur nog vinden. Een reden voor toeristen en natuurliefhebbers om dit land te bezoeken. En wanneer je de natuur in Zambia eenmaal ervaren hebt, wil je niet meer anders. Maar wat maakt de natuur in Zambia nou zo speciaal en welke wilde dieren leven er in Zambia? Wij hebben alles over de natuur in Zambia voor jou op een rijtje gezet!
Wilde dieren in Zambia
Zambia is een land met nog zeer veel wilde dieren en zeker in de beschermde natuur is de kans dat je groot wild tegen komt zeer aanwezig. Maar ook de kleinere en minder bekende wilde dieren in Zambia maken het juist zo interessant om de natuur in Zambia te ontdekken. Door de ligging tussen de verschillende Afrikaanse regio’s is er een grote variatie aan wilde dieren te vinden in de natuur in Zambia, zo vind je er de Afrikaanse Big Five, maar ook interessante dieren zoals de zwarte Lechwe, de schoenbekooievaar en Gabon adder.
Zoogdieren in Zambia
Maar liefst 237 verschillende soorten zoogdieren zijn er in de natuur in Zambia te vinden. Verreweg de meest soorten hiervan zijn vleermuizen, knaagdieren en spitsmuizen. De meest indrukwekkend hiervan in de palmvleerhond, niet zozeer om hoe deze eruit ziet, maar om wat ze doen. De palmvleerhond migreert namelijk jaarlijks vanuit grote delen van Afrika naar een gebied van slechts 2 hectare in Kasanka Nationaal Park. Meer dan 10 miljoen dieren komen hier samen, wat het de grootste migratie van zoogdieren wereldwijd maakt. Interessante knaagdieren om naar uit te kijken zijn onder andere het Zuid-Afrikaanse stekelvarken en de springhaas.
Zambia kent een enorme diversiteit aan grote herbivoren. Zo leven er de grootste en bekendste: de savanneolifant, de witte neushoorn, de zwarte neushoorn, de kafferbuffel en vind je in het land zelfs de meeste nijlpaarden van Afrika. Ook andere iconische planteneters zoals de giraffe (maar liefst drie verschillende ondersoorten), de steppezebra en 21 soorten antilope zijn te vinden in Zambia. De antilopen zijn een zeer diverse groep met een aantal hele interessante dieren, zoals de Litschiewaterbok (twee endemische ondersoorten), de blauwe gnoe, de sabelantilope, de roanantilope, de elandantilope, de waterbok, de grote koedoe, de sitatuanga, de poekoe en uiteraard de impala.
Door de vele verschillende habitaten zijn er in Zambia een stuk meer verschillende apen te vinden dan in Zuidelijk-Afrika. Het gaat om tien verschillende soorten waarvan de gele baviaan, de beerbaviaan en de groen meerkat verre weg het meest gespot worden.
Natuurlijk zijn een deel van de wilde dieren in Zambia roofdieren, met een grote variatie aan grote en kleine roofdieren. De grote roofdieren bestaan in Zambia uit de leeuw, de luipaard (South Luangwa heeft de bijnaam Valley of the Leopard), het jachtluipaard, de gevlekte hyena en de Afrikaanse wilde hond.
Kleinere roofdieren bestaan onder andere uit de caracal, de serval, de Afrikaanse wilde kat, de gestreepte jakhals, de Afrikaanse civetkat, drie verschillende genetkatten, negen verschillende mangoesten, de aardwolf, de honingdas en twee soorten otters.
Als laatste zijn er nog een aantal dieren die niet echt in de vorige groepen paste, een soort bij elkaar geraapt zooitje dus, maar zeker niet minder leuk om in het wild te spotten. Zo leven er in Zambia drie verschillende soorten hazen, twee soorten schubdieren, het aardvarken, twee soorten klipdassen, het wrattenzwijn en het boszwijn.
Vogels in Zambia
Voor vogelaars is Zambia een geweldige bestemming in de natuur in Zambia zijn meer dan 850 verschillende soorten vogels gespot waarvan er slecht één endemisch is en dus alleen in Zambia voorkomt. Deze vogels behoren tot ongeveer 100 verschillende families. Het opstellen van lijst of kort overzicht met welke vogels er voorkomen in Zambia is een enorme uitdaging en zal geen eer doen aan de totale pracht aan vogels in het land, maar toch gaan we proberen om jou een inzicht te geven.
Om te beginnen komen er in de natuur in Zambia meer dan 80 verschillende roofvogels en uilen voor. Enkele interessante en/of veel gespotte soorten zijn de Afrikaanse visarend, de vechtarend, de bateleur, de zwarte wouw, de kapgier, de oorgier, de witkopgier, de grijze oehoe, de Afrikaanse oehoe, de Afrikaanse bosuil en Pel’s vissende uil.
De variatie is ook zeer groot als het gaat om de felgkleurde vogels die niet behoren tot de zangvogels. Zo leven er twee soorten trogon, dertien soorten ijsvogels, elf soorten bijeneters en vijf soorten scharrelaars. Ook komen er in de Zambiaanse natuur negen verschillende soorten neushoornvogels voor, waaronder de zuidelijke hoornraaf en de trompetneushoornvogel. Ook leven er vijf verschillende soorten toerako’s, vijf soorten papegaaien en de Euraziatische hop.
Veel beschermde natuurgebieden in Zambia zijn rond permanente waterbronnen en dus zal het je niet verbazen dat er ook veel watervogels in het land te vinden zijn. De meeste gespotte is misschien wel de Afrikaanse gaper, maar ook één van de meest gezochte Afrikaanse vogels, de schoenbekooievaar is in Zambia te vinden. Andere watervogels die het land rijk is zijn onder andere de reuzenreiger, verschillende ibissen, de kleine en roze pelikaan, de zadelbekooievaar, de maraboe, de mangrovereiger, de grijze kroonkraanvogel, de lelkraanvogel en de hamerkop.
Ondanks dat we honderden vogels niet genoemd hebben, hopen we een goede indruk gegeven te hebben van de verschillende vogels die in de natuur in Zambia te vinden zijn.
Reptielen en amfibieën in Zambia
Hoewel niet vaak gezien tijdens een safari reis in Zambia barst het in de natuur in Zambia van de reptielen en amfibieën.
In het land vind je een aantal van de grootste reptielen van Afrika. Zo leven er in Zambia heel erg veel nijlkrokodillen, vind je er de grootste hagedis, de nijlvaraan, en is ook de grootste gifslang van Afrika, de zwarte mamba in het land te vinden. Andere interessante reptielen in Zambia zijn de pofadder, de Gabonadder, de boomslang, twee soorten Thelotornis, de bruine boscobra, de zwarthalscobra, Anchieta’s cobra, de Mozambikaanse spuwende cobra, de zuidelijke rotspython, de witkeelvaraan, meerdere soorten kameleons, de panterschildpad, de Afrikaanse moerasschildpad en nog veel en veel meer.
Amfibieën zijn in Zambia heel erg afhankelijk van het regenseizoen en tijdens deze periode lijken ze soms overal te zijn. Onder andere een aantal verschillende boomkikkers, rietkikkers, de reusachtige Afrikaanse stierkikker, meerdere soorten klauwkikkers en de comische blaasoppies (die zichzelf opblazen als er gevaar dreigt) zijn in de natuur in Zambia te vinden.
Beschermde gebieden in Zambia
In theorie is de natuur in Zambia zeer goed beschermd. Maar liefst 38% van het totale oppervlak van Zambia heeft enige mate van bescherming, dit komt neer op 311.773km² (ongeveer 8 keer Nederland). Deze 38% is opgedeeld in 20 nationale parken en 34 Game Management Areas (gebieden waarin der natuur beschermd is, maar wel door de lokale mensen benut mag worden). Dit klinkt allemaal zeer rooskleurig, maar dat is in de praktijk niet altijd zo. Een aantal nationale parken wordt zeer goed beheerd door het Department of National Parks and Wildlife (soms in combinatie met een andere partner), maar andere zijn sterk verwaarloosd en hebben te lijden onder stroperij en illegale houtkap.
Hieronder vind je een overzicht van de bekendste en meest bezochte nationale parken en andere beschermde gebieden in Zambia.
South Luangwa Nationaal Park
We beginnen gelijk met het kroonjuweel van de Zambia nationale parken namelijk South Luangwa Nationaal Park. Dit nationale park is gelegen in de Luangwa Valley in de Eastern Province. Het nationale park is ruim 9.000km² groot en heeft de beste infrastructuur van alle beschermde gebieden in Zambia. Het is ook het meest bezochte nationale park van Zambia en internationale toeristen weten het goed te vinden. Deze toeristen brengen veel geld in het laatje, waardoor de lokale bevolking echt profiteert van dit geweldige natuurgebied.
Het park staat ook wel bekend als “the valley of the Leopard” en de kans dat je hier een luipaard ziet is groter dan in elk ander nationaal park in Afrika. Andere unieke ondersoorten die je hier kunt zien zijn de Cooksons gnoe, de Thornicroft giraffe en de Crawshays zebra. In het park zal je niet de complete Afrikaanse Big Five tegenkomen, want neushoorns zijn al jarengeleden uitgestorven, maar de overige vier leden zijn in grote aantallen in het park te vinden.
North Luangwa Nationaal Park
Niet ver ten noorden van South Luangwa ligt het 4.636km² grote North Luangwa Nationaal Park. Het park is qua flora en fauna sterk te vergelijke met South Luangwa en samen vormen ze één Lion Conservation Unit. Net als South Luangwa nationaal park is de Luangwa de grens in het oosten en het Muchinga gebergte in het westen.
Er zijn ook een aantal verschillen tussen de twee parken. Ten eerste de bereikbaarheid en bereisbaarheid. Waar South Luangwa een goede infrastructuur heeft en er veel keuze aan accommodaties is, is dat in North Luangwa wel anders. Er zijn een aantal Community Campsites te vinden, maar de meeste safari’s naar het park zijn mobiele safari’s. Veel wegen zijn er niet in het park, waar de nadruk dus vooral op wandelsafari’s ligt.
Ook qua fauna is er één groot verschil, want in North Luangwa is het wel mogelijk om de volledige Big Five te vinden. Nadat de zwarte neushoorn in het park was uitgestorven zijn er sinds 2003 meerdere herintroducties geweest waardoor de dieren weer in het park te vinden zijn. North Luangwa is hierdoor het enige Big Five park in Zambia.
Kasanka Nationaal Park
Kasanka Nationaal Park is met 390km² één van de kleinste nationale parken in Zambia. Maar bijzonder is het park wel. Tot en met de jaren ’80 van de vorige eeuw had het park zwaar te lijden onder stroperij, maar mede dankzij de oprichting van het Kasanka Trust, heeft het park een uitstekende comeback gemaakt. Het Kasanka Trust nam het manegement van het park grotendeels over van de DWNP en werd daarmee de eerste stichting die een nationaal park in Zambia ging beheren. Nu jaren later zijn veel populaties hersteld en een aantal dieren geherintroduceerd.
Het nationale park is bijzonder om drie verschillende redenen. De eerste is dat dit waarschijnlijk de beste plek is om de verlegen sitatoenga in het wild te spotten. De tweede is de enorme variatie aan vogels in dit kleine beschermde gebied. Ruim 300 verschillende soorten vogels zijn er geregisteerd, wat vooral komt dat de vele verschillende leefgebieden in het park. De derde en belangrijkste reden is die van de palmvleerhondmigratie. Elk jaar komen hier van oktober tot en met december rond de 10 miljoen palmvleerhonden samen, ze zijn dan allemaal te vinden op slechts 2 hectare. Eén van de meeste indrukwekkende taferelen van de natuur in Zambia (en de wereld).
Bangweulu Wetlands
Het volgende unieke natuurgebied in Zambia is de “Bangweulu Wetlands”. Een drasland van bijna 10.000km² dat door RAMSAR is aangewezen als één van de belangrijkste draslanden wereldwijd. Alweer behoorlijk wat jaar wordt zo’n 6.000km² hiervan beheerd door African Parks. Het gebied is geen nationaal park en dus doet African Parks er alles aan om de balans tussen natuur en mensen te herstellen en onderhouden.
Het natuurgebied ligt in het weinig bezochte Lupala en Northern Provinces. Maar een bezoek aan dit natuurgebied is om een aantal reden heel erg de moeite waard. Dankzij het harde werk van African Parks zijn de wild populaties goed aan het herstellen, waardoor je dieren kunt spotten als de savanneolifant, de kafferbuffel, de gevlekte hyena, de sabelantilope, de zebra en de rietbok. Dankzij herintroducties zijn ook impala’s, poekoe, hartenbeesten en zelfs jachtluipaarden weer in het gebied te vinden.
Maar de belangrijkste redenen om dit park te bezoeken zijn de grote populatie (en enige levensvatbare populatie) van de zwarte lechwe een unieke antilope die dus alleen hier te vinden is en het gebied is één van de beste plekken in Afrika om de prehistorische schoenbekooievaar te spotten.
Lower Zambezi Nationaal Park
Het Lower Zambezi Nationaal Park is een beschermd natuurgebied langs de noordelijke oevers van de Zambezi in de Lusaka Province van iets meer dan 4.000km² groot. Het park grenst aan het Zimbabweaanse Mana Pools, wat aan de andere kant van de Zambezi ligt.
Het gebied is in 1983 uitgeroepen tot nationaal park nadat het jaren lang het Private Game Reserve van de president van Zambia was. Mede hierdoor is het gebied grotendeels onaangetast en wordt het maar door weinig toeristen bezocht. Andere reden hiervoor is dat het een zeer exclusief safarigebied is, waar je veel voor betaald. Je krijgt hier dan wel ongerepte natuur helemaal voor jezelf voor terug. De fauna is sterk te vergelijken met South Luangwa Nationaal Park, maar doordat er weinige andere toeristen zijn, is de beleving heel anders.
Kafue Nationaal Park
Kafue Nationaal Park vormt samen met Lower Zambezi en South Luangwa de groep van de populairste nationale parken van Zambia. Het park is zeer groot (22.400km²) en qua grootte zelfs het op één na grootste nationale park van Afrika. Het ligt in drie verschillende provincies (North-Western, Central and Southern) en wordt sinds 2021 beheerd door African Parks.
Het nationale park bestaat voornamelijk uit miombo-bossen, maar ook uit dambos en moerassen. In het park leven meer dan 150 verschillende soorten zoogdieren en wanneer je het jachtluipaard wilt spotten in de natuur in Zambia, dan is dit de plek waar je moet zijn. Verder leven er ook gezonde populaties leeuwen, luipaarden en Afrikaanse wilde honden.
Liuwa Nationaal Park
Liuwa Nationaal Park is een relatief klein nationaal park in het uiterste westen van Zambia. Het park is 3.660km² groot en wordt al sinds het begin van deze eeuw beheerd door African Parks. Het park is heel anders dan de andere nationale parken in Zambia, doordat het voornamelijk uit graslanden bestaat. Graslanden trekken kuddes grote grazers aan, die op hun beurt weer roofdieren aan trekken.
In het nationale park vind elk jaar de op één na grootste migratie van gnoes plaats, die je zonder massatoerisme kan meemaken. Het park is uniek omdat er rond de 12.000 mensen in wonen, welke samen met African Parks de balans in het park proberen te bewaren. Het park kreeg internationale bekendheid door de documentaire “The last lioness” over de laatste leeuwin die over was in het park. Na meerdere herintroducties hoefde ze haar laatste dagen gelukkig niet in eenzaamheid door te brengen. Inmiddels leeft er een gezonde populatie leeuwen, net als gevlekte hyena’s en jachtluipaarden.
Mosi-oa-Tunya Nationaal Park
Het laatste noemswaardige nationale park in Zambia is het Mosi-oa-Tunya Nationaal Park. Dit park is zeer klein met zo’n 60km² en bestaat uit twee delen. Het eerste gedeelte is het wildlife gedeelte, waar veel typische safaridieren te vinden zijn. Eerlijk is eerlijk, de beleving hier is totaal niet te vergelijken met de beleving in de eerder genoemde gebieden. Wat wel uniek is, is dat hier tien witte neushoorns (die 24/7 bewaking krijgen) te vinden zijn. Je enige kans om witte neushoorns in Zambia “in het wild” te zien.
Het tweede gedeelte is wat ons betreft een must-see wanneer je Zambia bezoekt. Dit is het gedeelte waar je een deel van de wereldberoemde Victoria Watervallen vindt. Je kunt hier heerlijk wandelen door het regenwoud en genieten van de prachtige waterval. Maakt een wandeling naar de beroemde boilingpot en geniet van de vele vogels in het woud.
Dit was ons artikel over de natuur in Zambia. Mocht je nog vragen of opmerkingen hebben, laat deze dan vooral achter in de reactie’s hieronder. Vindt hier de mooiste reizen naar Zambia!
